ستاد یادواره شهدای مسجد اسرار

رکن‌الدین اوحدی مراغه‌ای (۶۷۳ - ۱۵ رمضان ۷۳۸ قمری) عارف و شاعر پارسی‌گوی ایرانی اهل مراغه است. او در شهرستان مراغه زاده شد، پدرش از اهالی اصفهان بود و خود او نیز مدتی در اصفهان اقامت داشت و بنابراین نامش اوحدی اصفهانی نیز ذکر شده است. اوحدی معاصر ایلخان مغول سلطان ابوسعید بود و آرامگاه او در مراغه است. هم اکنون یک موزه دائمی در مقبره اوحدی در مراغه دایر می‌باشد. رکن الدین ابولحسن مراغی مشهور به اوحدی مراغه‌ای عارف و شاعر پارسی‌گوی نامدار صاحب مثنوی معروف جام جم است که آرامگاهش در میان باغ سرسبزی واقع شده‌است. سنگ قبر اوحدی از سنگ کبود درست شده‌است. بر دیوار شمالی و جنوبی آن نام اوحدی و تاریخ فوت که ۷۳۸ ه.ق است حک شده‌است. در سال ۱۳۵۲ از سوی انجمن آثار ملی ایران بنای جدیدی بر روی قبر مذبور احداث شده و سنگ مقبره قبلی را به موزه آرامگاه انتقال دادند.

قدوة‌العلماء و المشايخ‌ همام‌ الدين‌ محمد تبريزی ازمفاخر ساحت‌ ادبيات‌ آذربايجان‌ مي‌باشد او از فحول‌شعرا و مشاهير دانشمندان‌ و اعرف‌ عرفای تبريز است‌. در صحف‌ ابراهيم‌ آمده‌ خواجه‌در اواخر عمر تارك‌ الدنيا شد. از منصب‌ و مال‌ به‌ كلي‌اعراض‌ نموده‌ مريد شيخ‌ سعيد فرغانی شده‌ و از توفيق‌به‌ طواف‌ كعبة‌ معظمه‌ كامياب‌ گشته‌ بعد از مراجعت‌ ازسفر حجاز منزوی و طريقت‌ صوفيت‌ را پيش‌ گرفته‌است‌. در مجمل‌ فصيحی نوشته‌ شده‌ همام‌الدين‌ تبريزي‌فی خامس‌ عشرين‌ صفر 714 در 116 سالگی به‌ حمام‌رفت‌ و در آنجا غفلتا بدرود حيات‌ گفت‌. همام‌ درمقبرة‌الشعرای تبريز به‌ خاك‌ سپرده‌ شده‌ است‌ آثار حمام‌عبارت‌ از غزليات‌ و مثنوی و صحبت نامة‌ اوست‌ اين‌اديب‌ و عارف‌ توانا از شاگردان‌ علامة‌ عالم‌ خواجه‌نصيرالدين‌ طوسی مي‌باشد سعدی شيرازی در تبريز بااو ملاقات‌ داشته‌ است.

شاه‌ عباس‌ پس‌ از آنكه‌اصفهان‌ را به‌ پايتختی برگزيد از همه‌جا خصوصاً ازتبريز علما و ثروتمندان‌ را مشوق‌ تطميعاً بر كوچيدن‌ ورحل‌ اقامت‌ افكندن‌ در اصفهان‌ شد پدر صائب‌ ميرزاعبدالرحيم‌ تاجر اوْغلو هم‌ كه‌ از تجار بزرگ‌ تبريز بود ازهمان‌ اشخاص‌ مي‌باشد كه‌ به‌ سال‌ 1017 كه‌ شاه‌ عباس‌ به‌تبريز آمده‌ طبق‌ دستور او از تبريز كوچيد و در عباس‌آباد اصفهان‌ ساكن‌ گرديد و به‌ تجارت‌ اشتغال‌ ورزيدصائب‌ از ايام‌ كودكی در اصفهان‌ تحصيل‌ علوم‌ گوناگون‌را وجهة‌ همت‌ خود قرار داد و مدارج‌ عالی كمالات‌ را طي‌نمود و به‌ (مستعدفان‌) ملقب‌ شد لكن‌ در عالم‌ ادبيات‌عندالادبا و الفضلا (ملك‌الكلام‌) لقب‌ ثانوی او بود بهرة‌كامل‌ از سجايای اخلاقی داشت‌ (صائب‌) هم‌ مي‌گفتندش‌به‌ فارسی و توركی آثار پربهائی از خود به‌ يادگارگذاشته‌ است‌. در تاريخ‌ تولدش‌ اقوال‌، گوناگون‌ است‌999 قريب‌ به‌ صحت‌ مي‌باشد به‌ سال‌ 1087 در اصفهان‌مرغ‌ روح‌ پهناورش‌ از قفس‌ تن‌ آزاد گشت‌ و در آن‌ شهرمدفون‌ گرديد اخيراً قبرش‌ پيدا شده‌ است‌.

سید ابوالقاسم نباتی فرزند میریحیی زادهٔ سال ۱۱۹۱ هجری در روستای اوشتبین از توابع دهستان دیزمار شرقی بخش سیه‌رود شهرستان جلفا در استان آذربایجان شرقی است. تخلص او دراشعار فارسی نباتی و در اشعار ترکی خان چوبانی و مجنون و مجنون‌شاه می‌باشد. او حدود هفتاد سال عمر کرد و درسال ۱۲۶۲ هجری درگذشت. اهل شعر وادب، نباتی را می‌شناسند و از موقعیت او در ادبیات فارسی و ترکی آگاهی دارند. او شاعری عارف و استادی ماهر است که هم‌تراز غزلیات حافظ و رباعیات خیام شعر سروده است. جمع اشعار به‌جامانده از نباتی به پنج هزار بیت بالغ می‌گردد که تقریبا نصف آن فارسی و نصف دیگر ترکی است. اشعار نباتی در جمهوری آذربایجان و قفقاز و ترکیه و ایران طرفداران بسیاری دارد. درزندگی و طرز تفکر او نشیب‌وفرازهای زیادی دیده می‌شود.

پروين اعتصامی شاعر گرانمايه ايران در 25 اسفند ماه سال 1285 خورشيدی در تبريز تولد يافت . اولين معلم او در دوره ای که آموزش دختران امری باطل و مردود شمرده می شد همانا پدر گراميش بود که خود جزو دانشمندان و سخندانان و از مترجمان  بنام ايران بود. بنابراين ادبيات فارسی و عربی را با مهارت هر چه تمام در نزد پدر آموخت. استعداد و قريحه لبريز او بزودی و هنگامی که بيش از هفت سال سن نداشت بروز کرد و در اين زمان به سرودن اشعار مختلف پرداخت. اين شاعر معاصر با آن که از وی دعوت شد با طبعی بلند ورود به دربار را نپذيرفت و مدال وزارت معارف ايران را رد کرد. اشعار وی بيشتر در مورد مسايل اجتماعی و ظلم و بيداد شاهان و فقر عمومی می باشد. وي در سال 1320 و در سن 35 سالگي، در حالی که آسمان ادب و فرهنگ ايران انتظار سال های متمادی خدمت مجدانه وی را داشت تا بسی غنی گردد، بی هيچ نوع سابقه کسالت، پروين اعتصامی رخ در نقاب خاک کشيد و رخت از اين دنيای فانی بربست.